Współczesny świat niesie ze sobą wiele innowacji, a jedną z najbardziej dyskutowanych w ostatnim czasie jest sztuczna inteligencja (AI). Pojawia się pytanie, czy ta technologia może zagrażać naszej kreatywności? Zanim jednak odpowiemy, warto zrozumieć zarówno istotę AI, jak i naturę ludzkiej kreatywności.
Czym jest AI?
Sztuczna inteligencja to złożony system komputerowy, który potrafi analizować dane, wyciągać wnioski i podejmować decyzje na podstawie algorytmów i wzorców. Warto podkreślić, że AI nie jest samospełniającą się przepowiednią apokalipsy, jak w fikcjach naukowych, lecz narzędziem, które może wspierać ludzkie działania. Jest to raczej przedłużenie ludzkiego umysłu, które pomaga w przetwarzaniu ogromnych ilości danych oraz podejmowaniu skomplikowanych decyzji.
Systemy sztucznej inteligencji opierają się na przeszłości, analizując dostarczone jej zbiory danych, w celu identyfikacji wzorców i przewidywania wyników na podstawie tej przeszłości. Wszystkie wyniki w pewnym stopniu zawsze będą oparte na czymś, co już się wydarzyło.
Jak rozumiemy kreatywność?
Kreatywność ludzka jest procesem, który obejmuje tworzenie czegoś nowego lub oryginalnego oraz wykorzystywanie wyobraźni i zdolności do rozwiązywania problemów. Jest to umiejętność, która od zawsze definiowała naszą cywilizację. Kreatywność wyraża się w różnych dziedzinach życia, od sztuki i muzyki po naukę i biznes. To właśnie dzięki kreatywności ludzkiej powstają innowacje, które kształtują świat. Zdolność ta pozwala człowiekowi odbiegać od standardowych pomysłów, reguł i wzorców. To gotowość do znajdowania nowych dróg, nietypowych rozwiązań i tworzenia oryginalnych dzieł.
Warto w tym miejscu zadać sobie pytanie – dlaczego ludzie stają się kreatywni? W sporym uproszczeniu, kreatywność stymulują rodzice i proces wychowania dziecka. Myślący kreatywnie i nieszablonowo najbliżsi i ich sposób myślenia ma duży wpływ na dzieci. Następnie możemy wskazać normy społeczne, czy środowisko szkolne. Tradycje mogą nas inspirować lub tłumić. Podobnie szkoła – zależnie od panującej tam kultury pracy, innowacyjnego podejścia, czy stosowanych metod i form nauczania oraz swoistej elastyczności edukacyjnej, szkoła może pobudzać kreatywność dziecka w działaniu lub czasami ową kreatywność gasić.
Sztuczna inteligencja nie ma w sobie kreatywności jako takiej. Jest jedynie narzędziem, wynikiem postępu technologicznego, swoistego skoku w kolejną erę. Podobnie jak w przeszłości wynalezienie komputera. Jako ludzkość jednakże możemy oczekiwać rozwoju głównie poprzez innowacje — zarówno społeczne, jak i techniczne. Bez kreatywności, która jest wyłącznie ludzką cechą, do tych innowacji zwyczajnie nie dojdzie.
Ale to już było — technologiczni zabójcy wszystkiego
W historii ludzkości wiele razy pojawiały się obawy związane z postępem technologicznym. Od wynalezienia telewizji przez Internet po usługi streamingowe, zawsze istniała tendencja do obawiania się, że nowa technologia zastąpi istniejące rozwiązania. Jednakże, jak pokazuje historia, nowe technologie często wspierają istniejące struktury, zamiast je zastępować. Przykładem może być rozwój telewizji, która nie zniszczyła kina, lecz stała się jego uzupełnieniem. Podobnie, Internet nie wyeliminował druku czy książek, lecz stworzył nowe możliwości komunikacji i dostępu do wiedzy.
Sztuczna inteligencja jest narzędziem, które może poszerzyć nasze możliwości, podobnie jak kalkulator czy komputer. Jednakże, w przeciwieństwie do ludzi, którzy są zdolni do kreatywnego myślenia i generowania nowych pomysłów, działa ona na podstawie danych historycznych i wzorców. Dlatego potrzebna jest ludzka kreatywność, aby wykorzystać potencjał AI w pełni.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji w codziennej pracy może być niewątpliwie pomocne. W przypadku pisania tekstów może pomóc w wyborze najlepszych fraz. W programowaniu może dostarczyć optymalne fragmenty kodu. W grafice komputerowej wesprze nas w projektowaniu logotypu. Jestem przekonany, że również w edukacji masowej AI z czasem zacznie pojawiać się bardziej powszechnie. Jednakże kluczem do zachowania ludzkiej kreatywności jest świadomość, że jedynie wspiera ona proces pracy, a nie zastępuje ją całkowicie. Ostatecznie to my nadal jesteśmy decydentami i twórcami, a AI stanowi jedynie narzędzie w naszych rękach.
Rozbudzanie kreatywności z AI w edukacji
Przykłady wykorzystania AI już teraz są liczne i przynoszą realne korzyści. W medycynie wspiera diagnostykę i leczenie chorób, w nauce przyczynia się do odkrywania nowych substancji chemicznych, a w przemyśle poprawia efektywność procesów produkcyjnych. Warto monitorować rozwój technologii, ale również doceniać jej pozytywne aspekty. Sztuczna inteligencja może być skokiem technologicznym, który ubogaca człowieka i ludzkość.
W kontekście edukacji AI powinna być używana jako narzędzie do rozbudzania kreatywności uczniów. Nauczyciele mogą wykorzystać jej potencjał do generowania nowych pomysłów na lekcje, wspierania procesu uczenia się poprzez interaktywne narzędzia edukacyjne, czy też stymulowania kreatywności poprzez generowanie unikalnych grafik, muzyki czy tekstów. Dzięki temu uczniowie mają szansę eksperymentować i rozwijać swoje zdolności w sposób interaktywny i nowatorski. AI może wspomagać procesy uczenia się poprzez dostosowywanie materiałów do indywidualnych potrzeb uczniów oraz oferowanie różnorodnych metod nauczania.
Razem lepiej
Świat ludzki nie jest binarny i całe szczęście na pytanie „Czy AI zabije kreatywność”, nie sposób odpowiedzieć TAK lub NIE. Z jednej strony narzędzia oparte na sztucznej inteligencji nierzadko mogą być wsparciem kreatywności uczniów. Podobnie, jak w przypadku upowszechnienia kalkulatorów, komputerów, czy smartfonów, narzędzia oparte o AI umożliwiają dostęp do technologii wspierających procesy twórcze. Generowanie zadań z matematyki „z treścią”, początek opowiadania, które uczeń będzie rozwijał, czy tworzenie ilustracji jako pomocy dydaktycznej do ćwiczenia opisu sytuacji w języku obcym — tu sztuczna inteligencja może wesprzeć edukację, czy stymulować kreatywność.
Z drugiej strony istnieje też realna obawa, że nadmierne i bezkrytyczne poleganie na sztucznej inteligencji może niejako rozleniwić ucznia, osłabiając jego chęć do kreatywnego myślenia i samodzielnego rozwiązywania problemów. Skoro pod ręką jest narzędzie, które wykona pracę za ucznia — będzie to spora pokusa. Ponadto otwartym tematem, pozostaje kwestia praw autorskich w aspekcie używania AI. Istotnym wyzwaniem jest zatem znalezienie równowagi między korzystaniem ze sztucznej inteligencji jako narzędzia pobudzającego kreatywność a stymulowaniem uczniów do samodzielnego działania i myślenia.
Zamykając dyskusję na temat wpływu AI na kreatywność, warto podkreślić, że zamiast obawiać się nieznanej technologii, należy aktywnie angażować się w jej poznawanie i rozwój. Sztuczna inteligencja może być potężnym narzędziem wspierającym ludzką kreatywność, pod warunkiem odpowiedniego wykorzystania. W końcu to ludzie są kreatorami technologii, a nie odwrotnie. Dlatego połączenie AI z ludzką kreatywnością może przynieść niespodziewane efekty i otworzyć nowe horyzonty zarówno dla nauki, edukacji, jak i sztuki. Kluczem do sukcesu jest umiejętne korzystanie z technologii i używanie jej jako narzędzia do osiągania celów, w tym również rozwoju kreatywności.
Autor: Tomasz Mikołajczyk
