Benjamin Franklin mawiał: „Inwestowanie w wiedzę zawsze przynosi największe zyski”. Przez wieki, wydawało się to zupełną oczywistością, a za główne zadanie edukacji uznawano właśnie dostarczanie uczniom wiedzy. Dziś jednak, kiedy Internet oferuje niemal nieograniczony, natychmiastowy dostęp do danych, wielu sceptyków twierdzi, że uczniowie bardziej niż szerokiej wiedzy potrzebują umiejętności szybkiego wyszukiwania informacji oraz krytycznego myślenia.
Homo sapiens digital – toniemy w morzu danych
Każdego dnia przetwarzamy niewyobrażalne ilości danych. Według szacunków codziennie generujemy około 2,5 kwintyliona bajtów danych, pochodzących z działań online — od e-maili, aktualizacji w mediach społecznościowych, transakcji online, po zgromadzone dane z urządzeń IoT (Internet rzeczy) i innych źródeł cyfrowych. Ta ogromna ilość informacji, wymaga od nas wyjątkowej sprawności w selekcji i analizie. Stąd wielu ekspertów wskazuje, że edukacja powinna ewoluować od podawczego przekazywania wiedzy w stronę rozwijania u uczniów krytycznego myślenia, które jest jedną z najczęściej podkreślanych kompetencji przyszłości.
Jak podkreślił prof. W. Orłowski w czasie swojej prezentacji na niedawnej konferencji I4E: Innovations 4 Education, zasadniczym celem współczesnej edukacji powinno być właśnie takie kształcenie ludzi, by potrafili sprawnie poruszać się w świecie nadmiaru informacji: wyszukiwać, oceniać, weryfikować informacje.
EMBED: https://drive.google.com/file/d/1–vx7VJ-arOq0brf6mjHuhiJ55cOe1SO/view?usp=drive_link
Krytyczne myślenie — bilet do sukcesu w przyszłym świecie
W podkreślaniu znaczenia krytycznego myślenia, profesor Orłowski nie jest oczywiście odosobniony. Samo pojęcie myślenia krytycznego nie jest nowe. Jednym z pionierów w dziedzinie analizy krytycznego myślenia był żyjący w XX wieku Edward M. Glaser. W swoim dziele „An Experiment in the Development of Critical Thinking” pisał już w 1941 roku:
„Krytyczne myślenie jest rozumowym, zorganizowanym procesem aktywnego i umiejętnego postrzegania, analizowania, syntezowania oraz oceniania zebranych lub otrzymanych informacji jako przewodnika do działania i przekonań”.
I choć od czasu powstania tej definicji zmieniło się wiele, krytyczne myślenie nadal wymaga dokładnie tych elementów: sprawnego przyswojenia informacji, jej analizy i oceny. Co więcej, dzisiejsi eksperci edukacyjni są zgodni, że krytyczne myślenie jest jedną z podstawowych kompetencji przyszłości, niezbędnych w życiu zawodowym dzisiejszych uczniów.
Nie ma krytycznego myślenia bez wiedzy
Niemniej wielu kolejnych badaczy, w tym na przykład Paul i Elder często podkreśla, że efektywne myślenie krytyczne zależy nie tylko od umiejętności procesowych, takich jak analiza czy synteza, ale także od głębokiej i szerokiej wiedzy na temat przedmiotu dyskusji. To przyswojona wcześniej wiedza pozwala osobie ocenić informacje, weryfikować fakty i lepiej rozumieć kontekst, a co za tym idzie – rzetelnie i trafnie wnioskować.
„Krytyczne myślenie wymaga, oprócz zdolności do stosowania procesów myślowych, także solidnego fundamentu wiedzy. Bez dostatecznej bazy wiedzy, myślenie krytyczne staje się jedynie ćwiczeniem w retorycznej zręczności, a nie w substancji.” – Richard Paul i Linda Elder, „Critical Thinking: Tools for Taking Charge of Your Learning and Your Life”
Jak doskonale ujął to dr Jędrzej Witkowski w udzielonym STEAMowemu ABC wywiadzie „Wiedza potrzebna nam jest, chociażby po to, byśmy wiedzieli, czy konia trojańskiego szukać w stajni, czy w mitologii”.
Wiedza stanowi kapitał społeczny, który pozwala na lepsze zrozumienie świata. E. D. Hirsch, profesor edukacji na Uniwersytecie Wirginii, zwraca uwagę na różnice występujące w postępach w nauce u dzieci z rodzin o różnym kapitale kulturowym. W wieku 6 lat dzieci opanowując techniczne aspekty czytania, osiągają porównywalne wyniki bez względu na rodzinę pochodzenia. Jednak po opanowaniu podstawowych umiejętności, kiedy znacznie istotniejsza dla efektywności czytania ze zrozumieniem staje się wiedza, dzieci wykształconych rodziców osiągają lepsze wyniki.
Wiedza czy krytyczne myślenie? Nie musisz wybierać!
Podejściem edukacyjnym, które sprzyja równoczesnemu rozwojowi wiedzy i krytycznego myślenia jest STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics). STEAM promuje holistyczne, międzyprzedmiotowe podejście do nauki, które nie tylko zwiększa zaangażowanie uczniów, ale także zachęca do kreatywnego myślenia i poszukiwania rozwiązań poza utartymi schematami.
Dzięki zintegrowanemu programowi nauczania, pracy projektowej i eksperymentalnej, uczniowie są wyposażeni w narzędzia niezbędne do analizy i interpretacji świata wokół nich, co pozwala na głębsze zrozumienie i ocenę napotkanych informacji.
W efekcie, podejście STEAM nie tylko rozwija konkretną wiedzę, ale także wzmacnia zdolność uczniów do krytycznego myślenia, buduje ich sprawczość i umiejętność uczenia się.
Nauczycielom zainteresowanym budową swoich kompetencji w obszarze STEAM polecamy nasz darmowy kurs online STEAMoweABC.
