Projekt edukacyjny to w mojej ocenie najskuteczniejsza metoda aktywizująca, którą od wielu lat wykorzystuję w pracy z uczniami ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi.
Realizowane projekty są odpowiedzią na zdiagnozowane problemy, trudności, ale także spersonalizowane potrzeby moich uczniów. Wynikają one ze specyfiki niepełnosprawności intelektualnej, czyli niższego niż u przeciętnego dziecka potencjału intelektualnego, zaburzeń w zakresie umiejętności społecznych i komunikacyjnych, trudności w opanowaniu technik szkolnych w tradycyjnej formie oraz deficytów w zakresie na przykład orientacji przestrzennej, logicznego myślenia, pamięci, czy wyobrażeń.
Projekt sprawdzi się w każdej zróżnicowanej klasie, do której uczęszczają zarówno dzieci i młodzież z uzdolnieniami, indywidualnymi predyspozycjami, jak i uczniowie z dysfunkcjami, deficytami oraz różnymi niepełnosprawnościami.
Pozwala na realizację treści programowych na każdym przedmiocie. Wystarczy tylko wraz z uczniami umiejętnie dopasować zadania, określić realny czas realizacji, dobrać sprzęt, środki dydaktyczne i zaprosić do współpracy ciekawe osoby, a czasami nawet instytucje.
Projekt pozwala na spersonalizowanie form pracy. Każdy uczeń ze względu na swoje preferencje może pracować samodzielnie, w parach lub w zespole. Nie bez znaczenia jest tutaj także możliwość dostosowania tempa pracy ucznia, rodzaju aktywności i preferowanej formy prezentacji rezultatów projektu.
Prawie każdy realizowany przez moich uczniów projekt jest przez nich dokumentowany na specjalnie w tym celu założonym blogu, co sprawia, że oni sami, ale także ich najbliżsi mogą na bieżąco obserwować efekty pracy realizatorów. To wpływa na zwiększoną motywację, dbałość o produkty projektu, trzymanie się harmonogramu i trwałość projektu.
Publikowanie na blogu wcześniej przygotowanych materiałów rozwija ich kompetencje cyfrowe. Uczą się wykonywania i edycji zdjęć, nagrywania i obróbki wideo, pisania tekstów, publikowania i osadzania treści w przestrzeni internetowej.
Nauczyciele w trakcie procesu projektowego mają szansę na obserwację uczniów w różnych zespołach klasowych. Mogą ocenić ich zaangażowanie w wykonywane zadanie, wiedzę w różnorodnych obszarach, umiejętność współpracy z innymi, rozwiązywanie problemów, zgłaszanie swoich propozycji, ale przede wszystkim wykorzystywanie zdobytych wcześniej umiejętności w zadaniach praktycznych.
Podczas realizacji projektów moi uczniowie:
- współpracują ze sobą,
- rozwiązują problemy,
- uczą się odpowiedzialności za siebie i innych,
- rozwijają kompetencje językowe i komunikacyjne,
- poszerzają umiejętności cyfrowe,
- mają szansę na sprawdzenie w praktyce swoich kompetencji emocjonalno-społecznych,
- wykazują się wiedzą, umiejętnościami i odpowiednimi postawami,
- działają praktycznie w duchu STEAM, co przekłada się na ich zaangażowanie i doświadczenie sprawstwa i sukcesu edukacyjnego.
W przypadku uczniów ze SPE ważne, aby projekty były spójne z możliwościami i opierały się o praktyczne działanie.
W ostatnich kilku latach zrealizowałam z moimi uczniami kilka autorskich projektów edukacyjnych. Wiele z nich było wynikiem wygranych konkursów i otrzymanych grantów finansowych. Wszystkie miały ogromne wpływ na rozwój poznawczy, intelektualny, dydaktyczny i społeczny moich uczniów. Wiele z nich była zaplanowana w oparciu o działania STEAM.
Wdrożenie projektów edukacyjnych w duchu STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) może być bardzo satysfakcjonujące, ponieważ integruje różne dziedziny w celu promowania interdyscyplinarnego podejścia do nauki.
Ważne kroki, które mogą pomóc w realizacji projektów edukacyjnych opartych na STEAM.
- Określcie cele projektu. Zdefiniujcie cele edukacyjne, jakie chcecie osiągnąć. Upewnijcie się, że cele obejmują elementy nauki, technologii, inżynierii, sztuki i matematyki. Czy cele nie są zbyt długoterminowe i czy jest możliwe określenie celów przystankowych, etapowych, które dadzą uczniom pozytywne wzmocnienie i motywację do dalszych działań.
- Wybierzcie wspólnie temat, który zainteresuje uczniów, będzie dla nich zrozumiały, będzie im bliski i umożliwi integrację różnych dziedzin STEAM.
- Stwórzcie odpowiednie zespoły. Klasy w szkole specjalnej są mało liczne, w związku z tym czasami zespół stanowią wszyscy uczniowie w klasie. Utwórzcie zespoły uczniowskie, które będą pracować nad różnymi aspektami projektu. Zachęcajcie do współpracy i wymiany pomysłów między uczniami różnych specjalizacji.
- Planowanie i projektowanie. Pomóż uczniom w opracowaniu planu projektu, w którym uwzględnione są wszystkie dziedziny STEAM. Ważne, aby plan był wykonalny i niezbyt skomplikowany, co pomoże w jego monitorowaniu.
- Zasoby edukacyjne. Nauczyciel powinien zapewnić dostęp do różnorodnych zasobów i pomocy edukacyjnych, takich jak książki, filmy, narzędzia do projektowania, oprogramowanie itp.
- Realizacja projektu. Wspierajcie się wzajemnie w procesie projektowym. Monitorujcie na bieżąco postępy, aby upewnić się, że projekt rozwija się zgodnie z planem.
- Prezentacja projektu. Bardzo ważnym i niezbędnym elementem kończącym i podsumowującym projekt jest prezentacja rezultatów. Zorganizujcie sesję prezentacyjną, na której uczniowie będą mogli podzielić się swoimi projektami z innymi uczniami, nauczycielami i rodzicami.
- Współpraca z lokalnymi społecznościami i ekspertami. Czasami niezbędna jest współpraca, ale też pomoc instytucji lub ekspertów. To zawsze dodatkowy walor tych przedsięwzięć. Warto organizować wizyty studyjne, prelekcje i warsztaty z udziałem specjalistów.
- Przeprowadźcie ewaluację i ustalcie wspólne rekomendacje do dalszego rozwoju i doskonalenia. Warto, aby nauczyciel pozyskał opinie od uczniów, nauczycieli i ekspertów w celu doskonalenia i rozwijania przyszłych projektów.
Trudności i przyczyny niepowodzeń projektowych
Niewłaściwie zaplanowane i wdrożone bez porozumienia z uczniami projekty mogą okazać się ogromnym wyzwaniem, napotkać na opór i niechęć beneficjentów i nie zawsze zakończą się sukcesem. Dlatego ważne, aby tematyka, czas realizacji projektu, planowane działania i aktywności były pod kątem trudności, atrakcyjności i zróżnicowania dostosowane do grupy projektowej. Istotny jest właściwy dobór liderów i bieżący monitoring oraz wzmacnianie pozytywne i motywowanie uczniów.
Dobre praktyki w zakresie realizowanych projektów.
” Na logikę”
To mój autorski, ogólnopolski projekt, który w ramach programu eTwinning realizowałam wraz z uczniami z lekką i umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną.
Jego celem była integracja z uczniami ze szkół ogólnodostępnych za pomocą przygotowywanych, wdrażanych i wykorzystywanych gier i zabaw logicznych z użyciem mat edukacyjnych, robotów, akcesoriów edukacyjnych i nowych technologii.
Uczniowie w poszczególnych szkołach przygotowywali propozycje gier i zabaw, a następnie konsultowali z kolegami projektowymi. Ulepszali swoje propozycje i publikowali je na specjalnie w tym celu założonym blogu, co umożliwiało szerokie ich wykorzystywanie i upowszechnianie w sieci.
W wyniku tych wspólnych działań powstały gry w programie scratch, karty pracy do kodowania robotów-ozoboty, propozycje ćwiczeń z robotami – Dash i dot. Uczniowie przygotowali także gry planszowe i interaktywne, w tym sudoku i trimino.
Zapraszam do przeczytania o działaniach projektowych
Rys. 1 Obraz z działań projektowych projektu „Na logikę”. Konstruowanie elementów z klocków SKRIKIT.
”5 sposobów na matematykę”
To autorski projekt edukacyjny, który realizowany był z uczniami z umiarkowaną i lekką niepełnosprawnością intelektualną, w tym z dziećmi ze spektrum autyzmu. Jego zadania polegała na praktycznym działaniu w połączeniu z nowymi technologiami w obszarze matematyki, zajęć artystycznych, robotyki i inżynierii.
Uczniowie dowiadywali się, jak i gdzie w najbliższym otoczeniu możemy wykorzystać matematykę. Tworzyli między innymi interaktywne zadania i ćwiczenia, zbudowali przestrzenne pomoce dydaktyczne. Zorganizowali sklepik szkolny i szkolną kawiarenkę budując w tym celu stelaże i potykacze. Przygotowywali ozdoby świąteczne i uczyli się posługiwania odpowiednimi sprzętami elektronicznymi i AGD.
Zapraszamy do pogłębienia wiedzy na temat projektu.
ORE-AMA-KO
To interdyscyplinarny projekt, który realizowaliśmy z uczniami ze Szkoły Podstawowej w Dąbrówce oraz Szkoły Podstawowej z Cypru. Zadaniem projektu było poznanie różnorodności biologicznej lasów deszczowych, ochrona klimatu, kształtowanie umiejętności i postaw proekologicznych i prozdrowotnych, integracja, a także współdziałanie w obrębie kilku przedmiotów, takich jak matematyka, biologia, przyroda, informatyka, zajęcia rozwijające kreatywność.
Uczniowie konstruowali, budowali, tworzyli interaktywne zasoby, kodowali i programowali roboty, ale także rozwijali kompetencje językowe.
W trakcie realizacji projektu uczniowie na przykład:
- zaprojektowali i stworzyli fantastyczną makietę lasu deszczowego,
- opracowali projekt i samodzielnie wykonali ekologiczny model pojazdu, który przemieszczać się ma pomiędzy poznawanymi w projekcie miejscami takimi jak Borneo, Amazonia i Kotlina Konga,
- chcąc lepiej poznać omawiane regiony, uczniowie przygotowali lapbooki,
- odbyły się także warsztaty kulinarne,
- organizowaliśmy konferencje międzyszkolne za pomocą różnorodnych komunikatorów,
- wykonywaliśmy eksperymenty biologiczne i chemiczne,
- skonstruowaliśmy ekologiczne roboty, napędzane elektroniką,
- powstały mapy myśli, notatki graficzne, obrazy artystyczne,
- wspólnie nagraliśmy piosenkę o konieczności ochrony lasów deszczowych,
- opracowaliśmy tajne szyfry, za pomocą których informowaliśmy odbiorców projektu o ważnych aspektach ochrony przyrody.
O projekcie przeczytacie TUTAJ i TUTAJ
Rys. 2 Obraz makiety lasu deszczowego powstałej w ramach projektu.
Moi uczniowie realizowali także między innymi takie projekty jak:
- Szkolna spiżarnia: https://szkolnaspizarnia.blogspot.com/
- Jesteśmy tacy jak wy: https://jestesmytacyjakwy.blogspot.com/
- Wirtualne wędrówki po krajach UE: https://wedrowkipokrajachunii.blogspot.com/
- TUS w 3D : https://innowacjatus3d.blogspot.com/
- Formy podstawowe : https://formypodstawowe.blogspot.com/
- Chawerim Twoim: https://chawerimtowim.blogspot.com/
Autor: Zyta Czechowska – pedagożka specjalna, wykładowczyni akademicka. Nagrodzona tytułem Nauczyciela Roku 2019 w konkursie organizowanym przez „Głos Nauczycielski”. Absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza na kierunku pedagogika specjalna.
