Klasa bez nauczyciela – rewolucja edukacyjna z AI w Londynie

folder_openSTEAM w pigułce

Czy przyszłość edukacji może wydarzyć się bez udziału nauczycieli w tradycyjnym ujęciu? W Londynie, na oczach całego edukacyjnego świata, odbywa się rewolucja, która może zmienić sposób nauczania na zawsze. Szkoły, w których to sztuczna inteligencja (AI) pełni rolę nauczycieli, stają się rzeczywistością.

Wielka Brytania wkracza tym samym w nową erę edukacji, wprowadzając innowacyjny projekt, który może na zawsze zmienić sposób, w jaki uczniowie zdobywają wiedzę. David Game College w Londynie otwiera pierwszą klasę bez tradycyjnego nauczyciela, w której edukacją uczniów zajmie się zaawansowany system sztucznej inteligencji. AI nie tylko dostosuje program nauczania do indywidualnych potrzeb uczniów, ale również będzie monitorować ich postępy i wspierać w rozwoju talentów i zalet oraz poprawie słabych stron. To spersonalizowane podejście do nauczania, które stawia w centrum technologię, ma na celu facylitację procesu uczenia się oraz w efekcie coraz bardziej precyzyjne dostosowanie go do tempa i stylu pracy uczniów.

Projekt ten wywołuje w zrozumiały sposób skrajnie mieszane reakcje. W nowej klasie uczniowie będą jednak wspierani przez trenerów nauki, którzy będą pełnić rolę mentorów, monitorując postępy i pomagając tam, gdzie AI może nie sprostać wyzwaniom, np. w przedmiotach humanistycznych czy artystycznych. Z jednej strony sztuczna inteligencja może zrewolucjonizować nauczanie, wprowadzając elastyczne i dopasowane do potrzeb rozwiązania. Z drugiej strony pojawiają się obawy, że zautomatyzowanie edukacji może ograniczyć relacje między uczniami a nauczycielami, a tym samym zahamować proces kształtowania kompetencji społecznych, które są kluczowe dla wielu aspektów rozwoju emocjonalnego. Bez względu na rozbieżności w podejściu do rozumienia kompetencji społecznych, badacze uznają, że mają one pozytywny wpływ na dobrostan psychiczny, satysfakcję życiową, jakość relacji interpersonalnych i empatię.

Londyński eksperyment pokazuje, w jaki sposób AI może doprowadzić do całkowitego przeobrażenia systemu edukacji, stawiając przed nami pytania o to, jak będzie wyglądać przyszłość nauczania nie tylko w Polsce, ale także na całym świecie. Klasy zarządzane przez AI wnoszą pewną nową jakość, nowe korzyści i nowe rozwiązania, ale równocześnie przynoszą także nowe, realne wyzwania, które mogą zrewolucjonizować edukację w nadchodzących latach.

 

AI w Edukacji – początek nowej ery

Dzięki postępom w przetwarzaniu języka naturalnego (NLP) i algorytmom uczenia maszynowego, naukowcy zaczęli poważnie rozważać możliwość wykorzystania AI w nauczaniu około 2015 roku. Niespełna dekadę później Londyn staje się epicentrum tych innowacji: uruchomione zostają pilotażowe programy edukacyjne w szkołach podstawowych i średnich. Ich celem jest sprawdzenie, czy AI może skutecznie wspierać, a nawet zastąpić tradycyjnych nauczycieli.

 

Odnosząc to do polskich realiów, w badaniach przeprowadzonych przez NASK Państwowy Instytut Badawczy w 2019 roku, 52,3% respondentów uznało, że sztuczna inteligencja już wpływa na ich codzienne życie, a 36,5% z nich wskazywało, że edukacja jest jednym z obszarów, gdzie widzą ten wpływ. Pomimo to, większość rodziców i nauczycieli podchodzi sceptycznie do pełnego wprowadzenia AI w edukacji. Badania pokazały, że 55,9% respondentów nie chce, by sztuczna inteligencja samodzielnie zarządzała procesem edukacyjnym dzieci i młodzieży, mimo że 30,9% było pozytywnie nastawionych do idei nauczania przy wykorzystaniu technologii AI.

Dla wielu ekspertów najważniejsze jest to, aby sztuczna inteligencja była wspomagającym narzędziem, a nie całkowitą alternatywą dla nauczycieli. Wielu rodziców widzi potencjał AI, szczególnie w zakresie rozwijania kompetencji cyfrowych. W badaniach NASK, 53,1% rodziców wyraziło chęć, aby ich dzieci uczestniczyły w zajęciach z zakresu technologii AI, takich jak robotyka, logika i programowanie. Przeszkodą są jednak braki kadrowe (46,7%) oraz nieodpowiednie podstawy programowe (43,8%), które ograniczają możliwości wprowadzenia nowoczesnych technologii do polskich szkół.

Jak działa Klasa Bez Nauczyciela?

Centralnym elementem „Klasy Bez Nauczyciela” jest wysoce zaawansowana platforma AI, która pełni rolę nauczyciela, mentora oraz oceniającego. Uczniowie korzystają z tabletów, laptopów i interaktywnych tablic, aby współpracować z tym systemem. AI dostarcza treści, zadaje pytania, ocenia zadania domowe i śledzi postępy uczniów, oferując dynamiczne, spersonalizowane doświadczenie edukacyjne.

Z kolei systemy AI, takie jak te wdrożone na Uniwersytecie Otwartym Katalonii (UOC), codziennie monitorują studentów i analizują ich zaangażowanie oraz aktywność na platformach edukacyjnych. Dzięki temu możliwe jest przewidywanie, które osoby są zagrożone opóźnieniem lub rezygnacją z nauki, co pozwala na szybkie interwencje i zapewnienie odpowiedniego wsparcia. To podejście pozwala na spersonalizowane monitorowanie postępów uczniów i dostosowanie ścieżek nauczania do indywidualnych potrzeb.

Główna zaleta sztucznej inteligencji w nauczaniu polega na jej zdolności do personalizacji procesu edukacyjnego. Algorytmy analizują postępy uczniów i dostosowują materiał do ich indywidualnych potrzeb. Dzięki temu uczniowie mogą pracować w swoim tempie, a osoby mające trudności z opanowaniem materiału otrzymują więcej wsparcia. Z kolei ci, którzy radzą sobie lepiej, dostają bardziej zaawansowane zadania, co zwiększa ich zaangażowanie i motywację.

Spersonalizowane nauczanie i szybki feedback

Jednym z największych atutów klas zarządzanych przez AI jest natychmiastowa informacja zwrotna. W tradycyjnym systemie uczniowie czekają od kilku godzin do kilku dni, a nawet tygodni, na ocenę zadań, podczas gdy AI reaguje natychmiast, umożliwiając poprawianie błędów na bieżąco. Badania nad wykorzystaniem AI w edukacji, przeprowadzone na platformie Korbit, pokazują, że personalizowane wskazówki dostarczane automatycznie były oceniane jako użyteczne przez ponad 90% uczniów. AI, poprzez informację zwrotną w czasie rzeczywistym, nie tylko wspomaga proces uczenia się, ale także dostosowuje zawartość materiału na przyszłych jednostkach lekcyjnych, co czyni naukę bardziej spersonalizowaną i efektywną.

Na przykład, w badaniach Stanford University, nauczyciele, którzy otrzymywali automatyczny feedback na temat swoich lekcji, zwiększali efektywność swojej pracy i poprawiali interakcje z uczniami. Uczniowie, którzy uczyli się w systemach korzystających z AI, zgłaszali wyższy poziom satysfakcji z kursów oraz lepsze wyniki w zadaniach.

Wyzwania i etyczne dylematy

Choć systemy AI przynoszą znaczące korzyści, wprowadzenie tej technologii w Polsce napotyka na liczne wyzwania. Jak pokazują badania NASK, jednym z głównych problemów są braki kadrowe w polskich szkołach oraz niedostosowane podstawy programowe. Ograniczenia te uniemożliwiają pełne wdrożenie nowoczesnych technologii edukacyjnych, opartych na systemach sztucznej inteligencji.

Istnieje obawa, że sztuczna inteligencja może pogłębiać nierówności edukacyjne. W Polsce, gdzie według danych GUS z 2022 roku 17% gospodarstw domowych nie ma dostępu do internetu, wprowadzenie zaawansowanych systemów AI w szkołach mogłoby doprowadzić do cyfrowego wykluczenia części uczniów w regionach mniej rozwiniętych lub o niższym statusie ekonomicznym. Aby uniknąć pogłębiania istniejących nierówności, konieczne jest, aby wprowadzenie AI w edukacji było realizowane w ramach kompleksowej strategii edukacyjnej i wsparte odpowiednią, stale rozbudowywaną infrastrukturą. Aby zapewnić, że klasy AI są inkluzywne i oferują równe możliwości, niezbędne jest wdrożenie rozwiązań zapewniających dostęp do technologii dla wszystkich uczniów.

Kolejną ważną kwestią jest prywatność danych. Systemy AI gromadzą ogromne ilości informacji o uczniach, od ich wyników akademickich po wzorce zachowań. Ochrona tych danych jest kluczowa dla zbudowania zaufania społecznego wobec technologii. Rodzice i uczniowie muszą mieć pewność, że dane są odpowiednio zabezpieczone i nie będą wykorzystywane w sposób nieetyczny.

David Edwards, Sekretarz Generalny Education International, globalnej organizacji zrzeszającej nauczycieli, ostrzega, że istnieje ryzyko, iż sztuczna inteligencja może pogłębić istniejące nierówności w dostępie do edukacji. Zwraca uwagę, że technologia musi być narzędziem wspierającym nauczycieli, a nie ich zastępującym. Kluczowe jest, aby korzyści płynące z AI były równomiernie rozłożone i aby systemy te nie prowadziły do marginalizacji mniej uprzywilejowanych grup uczniów.

Nauczyciel a AI: Czy to koniec tradycyjnej edukacji?

Pomimo zaawansowanych możliwości AI, rola nauczyciela wciąż jest więc kluczowa. Edukacja to nie tylko przekazywanie wiedzy – to także kształtowanie charakteru, empatii oraz budowa całego systemu wartości. Maszyna, niezależnie od zastosowanej technologii, nie zastąpi ludzkiej interakcji ani inspiracji, jaką może zapewnić nauczyciel. Systemy AI mogą pomóc w odciążeniu pedagogów od zadań administracyjnych czy oceniania, ale wciąż potrzeba człowieka, aby nadzorował proces uczenia się i wspierał uczniów na poziomie emocjonalnym.

 

W Londynie eksperymentalne klasy AI dostarczają mieszanych wyników. W przedmiotach takich jak matematyka czy nauki ścisłe, gdzie materiał do przyswojenia jest bardziej obiektywny, uczniowie odnotowują szybsze postępy. Jednak w dziedzinach, w których kluczowe są interpretacja i dyskusja, takich jak nauki społeczne i literatura, AI napotyka na wyzwania.

Edukacja Przyszłości: Hybryda AI i Nauczyciela

Przyszłość edukacji najprawdopodobniej będzie opierać się na modelu hybrydowym, w którym AI i nauczyciele będą współpracować. AI może przejąć rutynowe zadania, takie jak planowanie lekcji, podczas gdy nauczyciele będą pełnić role mentorów i doradców. Taki model mógłby nie tylko zwiększyć efektywność nauczania, ale również pomóc rozwiązać problem wypalenia zawodowego wśród nauczycieli, który zaczyna być globalnym wyzwaniem społeczno-gospodarczym.

We wnioskach z ogólnopolskiego badania dobrostanu zawodowego ponad 7000 nauczycieli przeprowadzonego na zlecenie firmy Librus w lutym i marcu 2023 r., czytamy, że wypalenie zawodowe, wyczerpanie, stres i poczucie braku sensu w pracy, to codzienność pracy polskich nauczycieli. Ankietowani w badaniu wskazali, że najwyższy poziom złego samopoczucia dotyczy objawu wypalenia zawodowego, jakim jest wyczerpanie (67,5%), a w dalszej kolejności poczucie braku sensu własnej pracy (57,3%).

AI może także odegrać niezwykle ważną rolę w uczeniu dorosłych. Zgodnie z raportem Światowego Forum Ekonomicznego „The Future of Jobs” z maja 2023 roku, w perspektywie 5 lat do 44% wszystkich kompetencji pracowniczych ulegnie zmianie, a więc mamy do czynienia z ogromną transformacją środowiska pracy i podejścia do pracy zawodowej. Zwiększające się wymagania rynku pracy oraz dynamiczny rozwój technologii sprawiają, że konieczność ciągłego uczenia się staje się społeczną normą. AI może pomóc w oferowaniu spersonalizowanych programów edukacyjnych osobom dorosłym, które chcą zdobyć nowe umiejętności lub zmienić ścieżkę kariery. W tym sensie nowoczesna edukacja dorosłych odchodzi od encyklopedycznego modelu dydaktycznego na rzecz łączenia klasycznych metod wykładowych z zastosowaniem najnowszych technologii oraz z aktywnymi metodami pracy grupowej, metodą projektu i/lub moderacji, warsztatami. W procesie uczenia się osób dorosłych najistotniejsze jest to, aby proces poznawczy był spójny z osobistymi preferencjami oraz potencjałem rozwojowym uczącego się. Najnowsze wyniki badań nad zdolnością do nauki ludzi dorosłych dowodzą, że powszechne przekonanie o spadku sprawności intelektualnej wraz z upływem lat życia jest mitem. Potwierdzono, że ponadprzeciętnie inteligentni dorośli mogą rozwijać ze znakomitym skutkiem swoje kompetencje poznawcze do późnej starości. Dowiedziono także, że osoby dorosłe uczą się efektywniej w wybranym przez siebie tempie niż pod presją czasu.

Eksperymenty z AI w londyńskich szkołach to zapowiedź przyszłości, w której technologia stanie się integralną częścią edukacji. Chociaż AI oferuje wiele korzyści, takich jak spersonalizowane nauczanie i natychmiastowa informacja zwrotna, nie zastąpi ludzkiego nauczyciela. Klasa przyszłości będzie najprawdopodobniej połączeniem sztucznej inteligencji i tradycyjnego nauczania, gdzie oba te elementy będą współgrać, aby zapewnić uczniom zoptymalizowane doświadczenie edukacyjne.

 

Znalezienie równowagi między innowacjami technologicznymi a pierwiastkiem ludzkim będzie najistotniejsze w kształtowaniu przyszłości edukacji, nie tylko w stosowaniu interdyscyplinarnego podejścia, jakim jest STEAM czy STREAM, gdzie technologia stanowi jeden z merytorycznych komponentów, ale w ogóle.

 

Autor: Piotr Piasecki