Zajęcia, na których uczniowie mogą wykazać się kreatywnością, logicznym myśleniem i umiejętnością współpracy, to kwintesencja edukacji STEAM i kształtowania kompetencji przyszłości. Toteż budowanie jak najbardziej skomplikowanej konstrukcji, która wykona proste zadanie, to idealny pomysł na zajęcia w tym duchu.
Konsultantka naszego kursu „STEAMowe ABC” Monika Kokosza wygrała konkurs „Razem dla lepszej przyszłości” organizowany przez Centrum Nauki Kopernik. Zaproponowała cykl zajęć w duchu STEAM, dzięki którym dzieci polskie i ukraińskie integrują się, poprzez współpracę przy różnych zadaniach konstrukcyjnych, takich jak np. maszyna Goldberga. Oto, czym ta maszyna jest, i jak sprawdza się jako pomysł na angażujące lekcje.
Nazywana maszyną Goldberga konstrukcja bazuje na reakcji łańcuchowej (jak przewracające się na siebie, ustawione na sztorc kostki domina), której zadaniem jest wykonanie prostej czynności, np. wrzucenie kulki do wiaderka, ale w jak najbardziej nieoczywisty sposób. Rube Goldberg (1883-1970) wcale nie był inżynierem, jak można by wnioskować z nazwy tak przewrotnej instalacji. Był rozchwytywanym amerykańskim rysownikiem, laureatem nagrody Pulitzera. W czasie swojej kariery stworzył ponad 50 tys. pasków komiksowych. Seria, dzięki której zapisał się w historii była zatytułowana The Inventions of Professor Lucifer Gorgonzola Butts, A.K. i ukazywała się w amerykańskim tygodniku Collier’s Weekly od 1929 do 1931 r. Każdy z odcinków przedstawiał ilustrację genialnego wynalazku tytułowego bohatera, wzorowanego na profesorze Frederiku Slate, który uczył Goldberga na studiach inżynierskich na Uniwersytecie Kalifornijskim. Czytelnicy otrzymywali wyjaśnienie działania maszynerii np. obrazek przedstawiony pod poniższym linkiem był opisany w sposób następujący:
„W czasie, gdy profesor Butts próbuje wysupłać irytującą ćmę z gąszczu swych wąsów, wpada na pomysł, jak ubić śmietanę. Weź miotłę (A) i spróbuj usunąć pajęczynę (B). Wypadnie z niej pająk (C) i spadnie na przełącznik (D), który uruchomi silnik (E). Silnik napędzi magiel (F), którego walec zacznie nawijać linę (G). Lina ściągnie z półpiętra zbroję (H). Słysząc cichy dźwięk, pan domu (I) pomyśli, że ktoś chce ukraść jego nadający się na złom samochód. Zerwie się więc z fotela i otworzy okno (J), co pociągnie sznurek (K) i spowoduje złożenie ostrza nożyczek (L). Nożyczki odetną frankfurterkę (M), która spadnie przed nos psa bolończyka (N). Pies porwie ją, co spowoduje naprężenie się żyłki wędkarskiej (O), która wprawi w ruch robota kuchennego (P). W ten sposób śmietana zostanie ubita. Jeśli nie lubisz ciasta z bitą śmietaną, zawsze możesz użyć ubitej śmietany zamiast kremu do golenia”.
Oto przykład opisanego powyżej „wynalazku” Profesora Buttsa:
Zawody zwariowanych maszyn
Komiksy z wynalazkami profesora Buttsa były tak popularne, że podobnie bezsensowne maszyny, jak te w nich zademonstrowane, zaczęły pojawiać się w twórczości innych ilustratorów i rysowników, a także w filmach fabularnych, m.in. „Dzisiejszych czasach” Charliego Chaplina (z którym Goldberg był zaprzyjaźniony), oraz kreskówkach. Do dziś zresztą nie brakuje twórców czerpiących z pomysłów Goldberga. Korzystali z nich scenarzyści filmu „Powrót do przyszłości”, serii „Wallace i Gromit”, licznych kreskówek dla dzieci, a także twórcy wideoklipów oraz reklam, jak ta reklama Hondy Accord z 2003 r.:
Idea skomplikowanej maszyny realizującej zupełnie proste zadanie, zainspirowała studentów Uniwersytetu Purdue w stanie Indiana w USA do zorganizowania zawodów w tworzeniu najbardziej szalonego wynalazku, wykorzystującego reakcję łańcuchową. Do pierwszych zmagań w ramach „Rube Goldberg Competition” uczestnicy stanęli już w 1949 r. Konkurs organizowany był tam przez 7 lat, by w 1983 r. odrodzić się jako inicjatywa międzyuczelniana i mieć licznych naśladowców na całym świecie.
Lekcja inżynierii
Maszyny Goldberga bywają bardzo skomplikowane. Do realizacji takich projektów, jak ten pokazywany w Nemo w Amsterdamie (odpowiedniku naszego Centrum Nauki Kopernik) potrzeba nie lada wyobraźni:
Ten z kolei można zrobić w domu, ale niewątpliwie wymaga czasu:
Jednak aby realizować założenia metody STEAM, nie potrzebujemy aż tak dużej przestrzeni i tak długiej reakcji łańcuchowej. Inżynieryjne pomysły realizowane w grupach, z zastosowaniem łatwo dostępnych materiałów, w zupełności wystarczą, by kształtować w uczniach kompetencje przyszłości, takie jak umiejętność współpracy czy logiczne i krytyczne myślenie. Inspiracji mogą dostarczyć proste realizacje maszyny Goldberga, które znajdziemy po wpisaniu w pasek wyszukiwarki „Rube Goldberg machine easy tutorial” lub „small Rube Goldberg machine”. Miłego konstruowania!
Autorka: Katarzyna Dzik
Foto: Digi Daan/Nemo Amsterdam
Źródła:
https://www.illustrationhistory.org/illustrations/the-inventions-of-professor-lucifer-g.-butts-a.k.-comic-strip-august-2-1930 (dostęp 29.11.2023)
https://www.tcj.com/rube-goldberg-butts-in/ (dostęp 29.11.2023)
https://en.wikipedia.org/wiki/Rube_Goldberg_machine (dostęp 29.11.2023)
https://en.wikipedia.org/wiki/Rube_Goldberg (dostęp 29.11.2023)