Sztuczna inteligencja trafiła pod strzechy. Nie jest już ona jedynie mglistym pojęciem zarezerwowanym dla informatycznych geeków. Z jednej strony – nadal często pojmujemy ją jako czarną skrzynkę, narzędzie, którego działanie nie do końca jest dla nas zrozumiałe. Z drugiej strony – czy każdy kierowca samochodu potrafi wyjaśnić sposób powstawania mieszanki paliwowej albo dokładną zasadę działania sprzęgła? Tak czy inaczej, warto pochylić się nad możliwym zastosowaniem AI w edukacji. Narzędzia oparte o sztuczną inteligencję doskonale wpasowują się w metodologię pracy STEAMowej. Umożliwiają śmiałe korzystanie z dobrodziejstw technologii i nauki, jednocześnie pozwalając na rozwój artystycznej ekspresji czy to w formie obrazu, czy wideo.

W dalszej części artykułu podam konkretne przykłady, w których to narzędzia oparte na sztucznej inteligencji ułatwią, usprawnią i uatrakcyjnią proces edukacyjny.

 

Przykładowe obszary działania AI

Działanie narzędzi opartych na AI na pewnym poziomie ogólności możemy na potrzeby tego artykułu zawęzić do trzech obszarów: przetwarzanie obrazów, przetwarzanie wideo oraz przetwarzanie tekstu. Przez termin przetwarzanie rozumiem tu zarówno modyfikowanie pracy, którą dostarczamy algorytmowi, jak i tworzenie nowej pracy od zera na podstawie czy to opcji samego narzędzia, czy podanego tekstowo tzw. promptu — zestawu komend i instrukcji służących wywołaniu określonego działania. Mamy zatem obraz statyczny (zdjęcie, rysunek, zrzut ekranu, pojedynczy kadr filmu), obraz dynamiczny – wideo (teledysk, ujęcie wyimaginowanej postaci, również hipotetyczne przemówienie Napoleona na temat konieczności dywersyfikowania źródeł dostaw zapasów na froncie) i tekst (list, dialog z użytkownikiem, fragment kodu HTML). Należy zaznaczyć, że nie jest to podział wyczerpujący całość obszaru AI, podane zostały jedynie trzy najczęściej stosowane na ten moment kategorie, czy grupy narzędzi. Nie uwzględniłem, chociażby generowania samego dźwięku, ale ze względu na dynamikę rozwoju AI lista ta nigdy nie będzie kompletna.

 

Przykłady narzędzi

Nie sposób pisać o korzystaniu z narzędzi opartych o AI w duchu STEAM bez enumeratywnego podania, choć kilku przykładów owych narzędzi. Najpopularniejszym i chyba na ten moment najbardziej kojarzonym z AI jest ChatGPT (chat.openai.com). Aplikacja w pełni webowa, bezpłatna (w ograniczonym, acz wystarczającym na ogół do celów dydaktycznych zakresie). Po założeniu konta użytkownikowi ukazuje się interfejs tekstowy.

(Wykorzystanie ChatGPT do generowania treści zadań)

 

Co do zasady, ChatGPT jest używany do przetwarzania tekstów. Na gruncie szkolnym może nam na przykład wygenerować treść zadań matematycznych do określonego działania. Warto każdorazowo sprawdzać odpowiedzi, udzielane przez jakąkolwiek AI, ponieważ algorytm może niewłaściwie zinterpretować nasze polecenie, nie zrozumieć intencji rozmówcy, lub zwyczajnie — popełnić błąd. W przypadku tego narzędzia niezwykle istotnym jest precyzji polecenia. Możemy oczekiwać treści zadania, gdzie słownictwo będzie dostosowane do wieku ucznia. Możemy poprosić sztuczną inteligencję o to, aby porozmawiała z nami w innym języku, ale o tym nieco później.

Kolejną grupą narzędzi są szeroko pojęte generatory. Te aplikacje jako takie są trywialne w obsłudze, która ogranicza się na ogół do odwiedzenia określonej strony internetowej. Bywają generatory fikcyjnych map (thiscitydoesnotexist.com), zdjęć ludzi (thispersondoesnotexist.com), domów (thishousedoesnotexist.org), czy pasm górskich (thismountaindoesnotexist.com). Część z tych witryn jest realnie generatorami, niektóre z kolei są jedynie bazą zasobów wygenerowanych wcześniej przy pomocy sztucznej inteligencji. Na tym etapie jest to jednak mniej istotne. Jak wykorzystać ten content? Bo w tym przypadku właśnie o zawartość idzie. O tym poniżej.

(Przykład działania jednego z generatorów – thishousedoesnotexist.org)

 

To oczywiście jedynie wierzchołek góry lodowej, narzędzi jest o wiele więcej i nie sposób omówić wszystkich. Różnią się one poza dziedziną działalności, opcjami, zakresem planu bezpłatnego, koniecznością logowania, etc. Jako obecnie szybko rozwijające się narzędzie do obróbki grafiki, video, generowania treści, tworzenia prezentacji i nie tylko z wykorzystaniem AI – należy wspomnieć Canvę (www.canva.com/education). Posiada ona bardzo dogodny bezpłatny plan edukacyjny dla placówek szkolnych. W obszarze video mamy jeszcze, chociażby Opus Clip (www.opus.pro), czy Peech (www.getpeech.com). Każdorazowo należy mieć jednak na uwadze fakt, że narzędzia te muszą być z czegoś utrzymywane, moc obliczeniowa, serwery, programiści i testerzy – to wszystko kosztuje. Coraz rzadziej zatem uda nam się znaleźć całkowicie bezpłatne narzędzie, działające bez ograniczeń ilościowych, jakościowych czy czasowych.

Przykłady zastosowania narzędzi AI

 

Język angielski

Przy pomocy ChatGPT, nauczyciel generuje dialogi lub teksty do scenek rodzajowych. Wykorzystuje określone zadane algorytmowi w poleceniu słownictwo. Modyfikuje tekst, dodając luki bądź błędy. Następnie uczniowie uzupełniają te luki lub szukają błędów.

 

(AI w charakterze współrozmówcy)

Uczniowie mogą też poprosić AI, aby ta (ChatGPT) zaczęła z nimi rozmawiać w języku angielskim na określonym poziomie, np. A2 lub B1. Dzięki temu mogą poprowadzić rozmowę na określony temat z kompanem. Następnie skrypt z takiej rozmowy udostępnić nauczycielowi, podkreślając trudne słowa. Z jednej strony, sama umiejętność komunikacji jest tu mocno rozwijana, z drugiej, wyeliminowany zostaje tak często obecny problem nieśmiałości, wstydu i oporu przed tym, aby zacząć rozmawiać (nawet popełniając błędy). Nauczyciel dzięki wglądowi w skrypt ma możliwość obserwacji, jakie błędy się często pojawiają, jest to informacja zwrotna, na czym należy się skupić w przyszłości.

Język niemiecki

Przy pomocy wybranych generatorów, uczniowie wybierają określoną zawartość, np. twarz osoby, jej dom. Następnie z użyciem poznanego wcześniej słownictwa opisują jej wygląd, otoczenie, etc.

Informatyka

Uczniowie przy pomocy ChatGPT generują fragment strony internetowej w HTML, np. strona do logowania, landing page, formularz z kilkoma przyciskami. Następnie modyfikują zgodnie z określonymi przez nauczyciela wytycznymi (poznanymi później), już bez użycia AI.

Zajęcia artystyczne, plastyka

Uczestnicy zajęć po poznaniu określonego stylu czy nurtu w sztuce, próbują przy pomocy Canvy (narzędzie DALL-E) wygenerować obraz na zadany temat, spełniający warunki określonego stylu. Następnie dyskutują w grupach, zapisują, jakie elementy w pracy wskazują na obecność wybranego stylu.

 

(Generowanie obrazów w Canvie)

 

Korzystajmy z AI poza informatyką

Sztuczną inteligencję, razem z jej wszystkimi szansami i zagrożeniami, należy traktować jak nową technologię, narzędzie. Podobnie jak w przypadku pojawienia się komputera, na początku w edukacji był używany jedynie podczas zajęć informatyki i nie do pomyślenia było stosowanie go na zajęciach języka polskiego, czy matematyki. Z czasem spowszedniał i obecnie jest postrzegany jako standard wyposażenia klasy – wszak nauczyciel plastyki może posiłkować się wyświetleniem prac znanych artystów, a nauczyciel historii używać Kahoota do szybkiego podsumowania i powtórzenia z uczniami treści. Miejmy nadzieję, że podobnie stanie się z narzędziami opartymi o AI. Potrzeba jednak chwili czasu, żeby oprogramowanie czy serwisy webowe używające sztucznej inteligencji stały się w świadomości użytkowników – nauczycieli i uczniów – zwyczajnym narzędziem, które celowo i świadomie używają w procesie edukacyjnym.

 

 

 

 

Tomasz Mikołajczyk — nauczyciel informatyki, bloger IT (www.paninformatyk.com.pl), publicysta. Certyfikowany ekspert z zakresu IT (Microsoft Technology Associate, ISTQB Certified Tester, EITCA e-Government, EPP e-Teacher). Trzykrotny laureat tzw. Listy 100 Szerokiego Porozumienia na Rzecz Umiejętności Cyfrowych w Polsce.